Çinko, bitkilerin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için gerekli olan önemli bir mikro besindir. Ancak, topraklarda çinko miktarı genellikle düşük düzeydedir. Yüksek pH'lı ve kireç miktarı fazla olan topraklarda çinko oldukça az miktarda bulunur. Bu nedenle, bu tür topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği sıkça görülür.
Çinko eksikliği üzerinde etkili olan diğer faktörler arasında fazla miktarda fosforlu gübre kullanımı da bulunmaktadır. Fazla fosfor, çinkonun bitkiler tarafından alınmasını zorlaştırır ve bu da çinko eksikliğine neden olur. Ayrıca, çinko eksikliği, yüksek çinko konsantrasyonlarının bitkide metabolik bozukluk yaratması sonucu da ortaya çıkabilir. Yüksek fosfat konsantrasyonları, çinkonun fizyolojik yarayışlılığını olumsuz etkiler.
Toprak ve Gübreleme Faktörleri
Toprağa fazla doğal gübre kullanılması, bitkilerde çinko eksikliğine yol açar. Bunun nedeni, organik maddenin çinkoyu bağlayarak bitki köklerince alınmasını zorlaştırmasıdır. Ayrıca, toprağın yeterli havalanamaması, düşük sıcaklık, su yetersizliği gibi faktörler de çinkonun hareket kabiliyetini engelleyerek çinko eksikliği yaratır. Bu sebeplerden dolayı, çinko eksikliğinin önüne geçmek pratikte zor olabilir. Bu gibi durumlarda, uygun toprak ve yaprak gübrelemeleri olumlu sonuçlar verir. Bitkilerde çinko eksikliğinin tedavi edilmemesi halinde bitkiler büyük zarar görür.
Çinko Eksikliğinin Belirtileri
Bitkilerde çinko eksikliğinin belirtileri genellikle yapraklarda damarlar arasında sararma şeklinde ortaya çıkar. Yaprak damarları yeşil kalırken, damarlar arası açık yeşil, sarı hatta beyaza döner. Çinkonun bitki bünyesinde hareket kabiliyeti iyi olmadığından, eksiklik durumunda yaşlı yapraklardan yeni oluşan genç yapraklara çinko taşınamaz. Bu nedenle, çinko eksikliğinin belirtileri genç yapraklarda kendisini gösterir.
Meyve ve Sebzelerde Çinko Eksikliği
- Turunçgiller: Turunçgil ağaçlarında çinko eksikliği sıkça görülür. Fosfor fazlalığı nedeniyle ortaya çıkan çinko eksikliği, yapraklarda 25 ppm'in altında Zn bulunması durumunda belirtiler gösterir. Belirtiler, yeşil damarların etrafında düzensiz şekilli sarı lekeler halinde ortaya çıkar. Meyveler susuz ve tatsız olur.
- Kiraz ve Vişne: Çinko eksikliği, ağaçlarda rozetleşme yapar. Belirtiler yeni gelişen kısımlarda görülür. Sürgünlerin boğum araları kısalır ve yapraklar normal şeklini kaybeder, kurur ve dökülür. Meyve yapısı etkilenir, olgunlaşamaz ve deforme olur.
- Pamuk: Çinko eksikliği, boğum aralarının kısalmasına ve bitkinin küçük çalım bir görünüm almasına neden olur. Klorotik lekeler önce orta bölümlerde, daha sonra damarlar arasında görülür. Yapraklar kalınlaşır ve kahverengi lekeler oluşur. Eksikliğin ileri derecelerinde yapraklar küçülür ve rozet oluşumu gözlemlenir. Meyve verimi azalır, olgunlaşma süreci uzar.
- Domates: Çinko eksikliği, boğum aralarının incelmiş ve kısalmış olmasına neden olur. Yaşlı yaprakların kenarları yukarıya doğru kıvrılır ve düzensiz dağılımlı sarımsı yeşil lekeler görülür. Klorozlu kısımlar beyazımsı kahverengi nekrotik lezyonlarla kaplanır ve yapraklar kurur. Orta yapraklar küçük ve koyu yeşil renktedir. Meyveler küçükken kızarmaya başlar.
- Buğdaygiller: Çinko eksikliği, yaşlı yaprakların üst kısımlarında düzensiz lekeler oluşturur. Klorozlu kısımlar beyaz renkten kahverengiye döner sonra yapraklar hızla kurur. Genç yapraklar normal renginde fakat küçük kalmışlardır.
- Patates: Çinko eksikliği, büyüme hızını yavaşlatır. Yapraklar bozulur ve lekelerle kaplanır. Genç yapraklarda daha sık lekeler görülür. Şiddetli eksiklik durumunda yaprak dökümü olur ve bitki ölür.
- Şeker Pancarı: Çinko eksikliği, yeni oluşan yaprakların sarımsı yeşil renkte olmasına neden olur. Eksiklik şiddetli olduğunda yaprak içi beyazımsı bir renk alır. Pancarda beyaz leke hastalığı olarak bilinir. Sıcak ve güneşli havalar belirtileri artırır. Yapraklar yavaş gelişir ve beyazımsı lekeler oluşur. Meyve ağaçlarında genel çinko eksikliği belirtileri daralmış, küçülmüş yapraklar ve rozet oluşumudur. Bu durum boğum aralarının kısalmasından kaynaklanır.
|
